Tại sao rau hữu cơ lại đắt “như vàng”?

Theo tiêu chuẩn canh tác hữu cơ của Mỹ, Châu Âu cũng như của Nhật chỉ những thực phẩm, rau được sản xuất và trồng theo phương pháp canh tác hữu cơ mới được gọi là “Sạch; an toàn” tuyệt đối vì không sử dụng hóa chất, không tồn dư hóa học trong sản phẩm vì được kiểm soát nghiêm ngặt theo chu trình khép kín từ đất, nước, giống, dịch bệnh, chế phẩm sinh học…mới có thể giữ nguyên được hàm lượng dinh dưỡng riêng của mỗi loại thực phẩm…. Tuy nhiên để đáp ứng được nhu cầu “rau sạch” trên thị trường vẫn đang là bài toán cực kỳ nan giải cho nhà sản xuất.

Người tiêu dùng đang hiểu chưa đúng về khái niệm “Rau sạch”

Từ “sạch”  đối với thực phẩm, cụ thể hơn là với các loại rau trong khái niệm của đa số người tiêu dùng trên thị trường Việt Nam hiện nay vẫn còn hoang mang và khá mơ hồ, từ đó dẫn đến việc chọn mua “thực phẩm sạch”, “rau sạch” với chi phí rất cao mà chất lượng không đảm bảo là điều mà người tiêu dùng khó chấp nhận khi mà lòng tin của họ gần như không còn nữa. Vậy nguyên nhân xuất phát từ đâu?

Vườn rau canh tác phun thuốc kích thích tăng trưởng

Hầu như đa số người tiêu dùng hiện nay đều hiểu rằng “rau sạch” là rau được canh tác theo tiêu chuẩn VietGap, hoặc cao hơn nữa là EUGap hay Global Gap. Theo định nghĩa của các nước phát triển trên thế giới như: Mỹ, Châu Âu, Nhật …thì đây là phương pháp canh tác hóa học, tức là vẫn sử dụng phân bón hóa học, thuốc bảo vệ thực vật, thuốc trừ cỏ, hóc môn tăng trưởng do đó vẫn còn tồn dư hóa chất trong thực phẩm sau thu hoạch, những hóa chất này khi vào cơ thể sẽ tích tụ từ từ và lâu dần khoảng từ 5 – 10 năm sẽ là nguyên nhân chính gây ra các căn bệnh mãn tính. Tuy nhiên đối với hình thức canh tác này thì thực phẩm vẫn an toàn hơn so với thực phẩm độc hại về thời gian phát bệnh, do nồng độ hóa chất có liều lượng ít hơn vì vậy sẽ không bộc phát tức thời. Tình trạng ngộ độc thực phẩm hiện nay gia tăng khá nhiều là do sử dụng thực phẩm độc hại, ví dụ như rau được bán hàng ngày tại các chợ đầu mối trung bình được người sản xuất tự ý phun từ 50 loại thuốc hóa học khác nhau trước khi được nhổ đem bán để rau nhìn xanh hơn, đẹp hơn và trông tươi ngon hơn.

Riêng với một số người quan tâm đến sức khỏe thật sự, có thu nhập khá và có kiến thức tiêu dùng, Họ bắt đầu chuyển qua sử dụng rau được trồng tự nhiên còn gọi là “rau sinh thái” và đa phần là theo hướng tự cung tự cấp , hình thức canh tác này hầu hết người tiêu dùng đang tạm gọi là “sạch & an toàn” bởi thực chất thì “nó’ không sử dụng thuốc trừ sâu, diệt cỏ, phân bón hóa học….chính vì vậy có sự yên tâm hơn khi sử dụng, đồng thời cũng đang rất được ưa chuộng hiện nay thông qua nhiều dịch  vụ như: trồng thuê, thuê đất tự canh tác hay những khu vườn riêng …. Tuy nhiên, theo tiêu chuẩn canh tác hữu cơ của Bộ Nông Nghiệp Mỹ, thì việc canh tác này vẫn có khả năng bị nhiễm hóa chất một cách thụ động từ trong không khí, hoặc do đất canh tác đã bị nhiễm hóa học trước đó, hoặc do nguồn nước, con giống mà cũng có thể là những tác nhân gián tiếp như phân tưới cũng đã không đảm bảo sạch trước đó, bởi lẽ mô hình nay không kiểm soát  được trong quá trình canh tác, vậy nên đối với tiêu chuẩn sinh thái thì thực phẩm canh tác tự nhiên vẫn chưa được gọi là “sạch & an toàn” tuyệt đối.

Theo tiêu chuẩn canh tác hữu cơ của Mỹ, Châu Âu cũng như của Nhật chỉ những thực phẩm, rau được sản xuất và trồng theo phương pháp canh tác hữu cơ mới được gọi là “Sạch; an toàn” tuyệt đối vì không sử dụng hóa chất, không tồn dư hóa học trong sản phẩm vì được kiểm soát nghiêm ngặt theo chu trình khép kín từ đất, nước, giống, dịch bệnh, chế phẩm sinh học…mới có thể giữ nguyên được hàm lượng dinh dưỡng riêng của mỗi loại thực phẩm…. Tuy nhiên để đáp ứng được nhu cầu “rau sạch” trên thị trường vẫn đang là bài toán cực kỳ nan giải cho nhà sản xuất.

Thực trạng thị trường “rau sạch”, trở ngại và thách thức

Nhu cầu rau sạch tập trung lớn nhất tại 2 thị trường khu vực Hà Nội & TP. Hồ Chí Minh, để có thể mua được “bó rau sạch” thực sự theo khái niệm trên, có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng với giá cả hợp lý thật không dễ. Người tiêu dùng dường như mất niềm tin và rất hoang mang cho việc chọn mua “thực phẩm sạch” dù ở siêu thị, cửa hàng thực phẩm sạch hay ở chợ giữa hàng nghìn thông tin hỗn độn đang ngày càng trở nên phổ biến, mất kiểm soát, đặc biệt là khu vực Hà Nội. Những bó rau với hàng chục loại thuốc hóa học với nhãn mác rau an toàn hoặc lấy tem của thương hiệu rau an toàn nhưng bản chất là rau phun thuốc cũng vẫn đang bày bán hiên ngang trong các cửa hàng hay siêu thị. Mặt khác nhận thức & kiến thức của người tiêu dùng dường như vẫn chưa đầy đủ bởi những thông tin hỗn độn trên thị trường, dẫn đễn đến việc bị “loạn rau sạch” như hiện nay, bên cạnh đó lượng cung không ổn định, giá bán các loại “rau sạch” này cũng chưa hoàn toàn được chấp nhận bởi đa số người tiêu dùng mặc dù đối với nhà sản xuất chi phí đó vẫn chưa chưa đủ cho việc đầu tư để họ có thể yên tâm sản xuất. Khó khăn bắt nguồn từ đâu?

Quy trình sản xuất rau thông thường

Khác với rau canh tác hóa học, người nông dân có thể tận dụng mảnh đất trống sẵn có, hay những khu vườn nhỏ của gia đình để trồng rau tự nhiên, điểm khác biệt ở đây là khâu chăm sóc, tưới nước, bón phân, phân được sử dụng là phân bò hoặc phân tự nhiên, rồi chờ cho rau phát triển là có thể thu hoạch để sử dụng. Đối với phương pháp canh tác này người trồng chỉ tốn công nhất trong giai đoạn bón phân rồi để rau tự phát triển sau đó chờ thu hoạch. Mặc dù chi phí đầu tư cho phương pháp canh tác này không nhiều, sản lượng ít chỉ đủ cung cấp cho hộ gia đình, rau nhìn không xanh và bắt mắt bằng rau thông thường nhưng đổi lại người tiêu dùng cảm thấy yên tâm, an toàn hơn rau mua ở chợ hoặc siêu thị.

Rau canh tác hóa học sau khi thu hoạch về mặt hình thức trông xanh, tươi, đều và ngon hơn so với rau tự nhiên, sản lượng cũng ổn định và nhiều hơn, đây là rau cung ứng chính trên thị trường cho người tiêu dùng vì không phải ai hay hộ gia đình nào cũng có điều kiện, thời gian, diện tích để có thể tự trồng rau sạch được. Tuy nhiên, phương pháp này đương nhiên sẽ tốn chi phí đầu tư, công sức, hơn so với rau tự nhiên bởi người canh tác hóa học phải sử dụng nhiều loại thuốc hóa học để trừ sâu, diệt côn trùng, diệt cỏ, theo dõi quá trình tăng trưởng của cây và ghi chép thời gian & liều lượng của các loại thuốc hóa học đã được phun. Thậm chí để đạt hiệu quả năng suất cao, một số người trồng còn tự ý phun thuốc có hóc môn kích thích tăng trưởng để rau phát triển nhanh hơn cho kịp bán. So với rau tự nhiên & rau canh tác hữu cơ, thì rau phun thuốc có thời gian thu hoạch ngắn hơn từ 5 – 7 ngày.

Quy trình sản xuất rau hữu cơ tại nông trại Viễn Phú

Rừng U Minh Hạ được biết đến là vùng nhiễm phèn nặng, mặc dù có thuận lợi là vùng đất hoang chưa được canh tác trước đó thích hợp để trồng “rau sạch – an toàn”, nhưng để có thể canh tác trồng trọt thì quả thật không hề dễ dàng với người nông dân, chính vì vậy mà người xưa nói thật không sai “ngày nào cũng từ sớm đến tối bán mặt cho đất, bán lưng cho trời” mà trời giữa cái nắng cháy gay gắt của trưa hè không phải ai cũng có thể làm được.

Quy trình sản xuất rau hữu cơ từ lúc làm đất, gieo giống, chăm sóc đến thu hoạch trung bình mất khoảng từ 30 – 90 ngày đối với từng loại rau  khác nhau trong điều kiện bình thường. Cũng như việc canh tác lúa, rau hữu cơ phải được kiểm soát nghiêm ngặt về con giống, đất, nguồn nước, phân sinh học. Điểm khác biệt so với các phương pháp canh tác khác là giống hữu cơ, nhổ cỏ bằng tay, diệt côn trùng bằng các phương pháp thủ công, rào lưới… Khâu cực nhất trong quy trình này chính là khâu làm đất, rửa đất, rửa phèn, phòng ngừa sâu bệnh và theo dõi chăm sóc cẩn thận hàng ngày trong suốt quá trình phát triển của rau. Khâu thu hoạch, chế biến, bảo quản phải theo quy trình đóng gói được kiểm soát, chứng nhận bởi tổ chức  giám định quốc tế. Do đó, giá thành sản xuất rau hữu cơ thường cáo hơn gấp nhiều lần so với sản xuất rau hóa học.